ગાંધી કેમ્પ ખાતે યોજાતી પ્રાર્થના / Savita Patel

ઉત્તરીય કેલિફોર્નિયાના મેન્ડોસિનો કાઉન્ટીમાં ઈલ નદીના કિનારે, ભવ્ય રેડવુડ વૃક્ષો અને દરિયાકાંઠાના પર્વતોના મનોહર દૃશ્યોથી ઘેરાયેલા ગાંધી કેમ્પમાં, સમગ્ર અમેરિકામાંથી આવેલા 60 યુવા શિબિરાર્થીઓએ સત્ય, પ્રામાણિકતા, કૃતજ્ઞતા, આત્મનિર્ભરતા અને અહિંસા જેવા મૂલ્યોને અપનાવવા અને શીખવા માટે ભાગ લીધો. 39 વર્ષથી ચાલતી આ વાર્ષિક સપ્તાહલાંબી યુવા શિબિરમાં યુવા વિદ્યાર્થીઓ ઓડિટોરિયમ રંગવા, ભીંતચિત્રો ડિઝાઇન કરવા, નદીના કિનારા સાફ કરવા, ટ્રેલબ્લેઝિંગ, છંટકાવ, નીંદણ દૂર કરવા, રસોઈ બનાવવા, સેવા આપવા, વાસણો ધોવા જેવી પ્રવૃત્તિઓમાં જોડાય છે. સેવા-શિક્ષણની સાથે રમતો, યોગ, ગરબા, ગીત, તારાઓનું નિરીક્ષણ, પ્રતિભા પ્રદર્શન અને મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ નહીં – આ બધું ગાંધીજીના મૂલ્યો શીખવા સાથે યાદગાર ક્ષણો બનાવે છે. શિબિરમાં માર્ટિન લ્યુથર કિંગ જુનિયર, મધર ટેરેસા, નેલ્સન મંડેલા, પીસ પિલ્ગ્રિમ્સ જેવા મહાનુભાવોના જીવનમાંથી પણ શિક્ષણ આપવામાં આવે છે.

શિબિરના આયોજક અને સમુદાય નેતા અભય ભૂષણ, જેઓ સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયામાં ટેક ઉદ્યોગસાહસિકથી રોકાણકાર બન્યા છે, જણાવે છે, “આ શિબિરનો હેતુ શિબિરાર્થીઓને શારીરિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક રીતે મજબૂત બનાવવા, સમુદાય સેવા અને સામાજિક જવાબદારીનો અભ્યાસ કરાવવા અને માનવ અનુભવ તથા પ્રકૃતિના પર્યાવરણની આંતરસંબંધિત પ્રકૃતિ વિશે શીખવવાનો છે.” તેઓ આ શિબિરનું નેતૃત્વ શરૂઆતથી જ કરી રહ્યા છે, હવે ઇન્ડિયા કોમ્યુનિટી સેન્ટરના સહયોગથી.

10 થી 18 વર્ષની વયના શિબિરાર્થીઓ ટીમોમાં વહેંચાઈ, સવારે હળવા સ્ટ્રેચિંગ અને શિબિર ગીતોથી શરૂઆત કરે છે, ત્યારબાદ પૌષ્ટિક નાસ્તો લે છે. પછી કર્મયોગનો સમય આવે છે, જેમાં આત્મનિર્ભરતા અને સમુદાય સેવાને લગતી પ્રવૃત્તિઓ કાઉન્સેલરોના માર્ગદર્શન હેઠળ કરવામાં આવે છે. ફ્રી ટાઇમમાં શિબિરાર્થીઓ નદીમાં ન્હાવાનો આનંદ માણે છે, રમતો રમે છે અને કલા-કારીગરીમાં ભાગ લે છે. ધ્યાન અને યોગ દૈનિક દિનચર્યાનો મહત્વનો ભાગ છે. શિબિરાર્થીઓ સત્ય, અહિંસા અને અભય જેવા સિદ્ધાંતો પર નાના ઇન્ટરેક્ટિવ જૂથોમાં ચર્ચા કરે છે. વિશ્વના મુખ્ય ધર્મોની ટૂંકી પ્રાર્થનાઓ પણ કરવામાં આવે છે.

પૂર્વ ટેક્નોલોજી પ્રોફેશનલ અને ગાંધી શિબિરના આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક ડો. પ્રસાદ કૈપા શિબિરાર્થીઓમાં આત્મજાગૃતિ અને સભાન નેતૃત્વના ગુણો વિકસાવવા માંગે છે, જેને તેઓ ‘કૃત્રિમ બુદ્ધિના યુગમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ’ માને છે. 1980ના દાયકામાં એપલમાં લર્નિંગ પ્રોસેસર્સ ડિઝાઇન કરવાના અનુભવ સાથે, તેમણે છેલ્લા ત્રણ દાયકાઓ ભારતીય શાણપણ સાથે જોડાણમાં વિતાવ્યા છે. તેઓ તેને ‘વૈજ્ઞાનિક અને તાર્કિક આધ્યાત્મિક ફિલસૂફી’ માને છે. ડો. કૈપા કહે છે, “બુદ્ધિશાળી હોવું પૂરતું નથી. અમેરિકામાં ભારતીય બાળકોમાં બુદ્ધિ હોવી એ સ્થાપિત હકીકત છે. આપણે ભાવનાત્મક સ્થિરતા, આત્મવિશ્વાસ અને કરુણા પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. હું શિબિરાર્થીઓમાં આંતરિક શાણપણ માટે ઉત્સાહ જગાડવા માંગું છું, જે બાહ્ય શાણપણની જેમ ઝડપથી ટ્રેન્ડ્સ અને ટેક્નોલોજી સાથે બદલાતું નથી.”

હાઇસ્કૂલ, કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ, યુવા વ્યાવસાયિકો અને માતા-પિતા તથા સમુદાયના સ્વયંસેવકો શિબિરનું નેતૃત્વ કરે છે. કેટલાકને ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સેનાની સાથે ગાઢ જોડાણ અનુભવાય છે. 25 વર્ષીય શિબિર નેતા માનસી સક્સેના, જેમના દાદા 35 વર્ષ સુધી ગાંધીજીના સેવાગ્રામ આશ્રમનું સંચાલન કરતા હતા, કહે છે, “મારા દાદા અને ગાંધીજી અમારા બાળપણમાં મોટી હાજરી હતા. મારા ભાઈ અને માતા સાથે શિબિરમાં હોવું એ દાદા સાથે પુનઃજોડાણ અને અહીં શીખેલા પાઠોને આધુનિક સમયમાં અનુવાદિત કરવાનો આનંદદાયક માર્ગ છે.”

1980ના દાયકામાં ગાંધી શિબિરની સ્થાપના સ્વ. ડો. એસ.એન. સુબ્બા રાવ, એક ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, દ્વારા થઈ હતી, જેમણે વેદાંત સોસાયટીમાં બાળકો સાથે અહિંસા, સત્યવાદિતા, નિર્ભયતા જેવા ગાંધીજીના સિદ્ધાંતો શેર કરવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી હતી, જેવી શિબિરો તેમણે ભારતમાં પ્રથમ સ્થાપિત કરી હતી. ઉત્તરીય કેલિફોર્નિયાના વેદાંત આશ્રમના સ્વામી વિવેકાનંદના અનુયાયીઓએ આ વિચારનું સ્વાગત કર્યું, જેનાથી ગાંધી શિબિરની શરૂઆત થઈ, જે 2014 સુધી ઓલેમા, કેલિફોર્નિયામાં વેદાંત સોસાયટીના રિટ્રીટમાં યોજાતી હતી.

2015થી કેલિફોર્નિયાના પિયર્સીમાં ચિન્મય મિશનના કૃષ્ણાલયના મેદાનમાં રિચર્ડસન ગ્રોવ સ્ટેટ પાર્કની બાજુમાં જંગલોમાં આવેલી આ શિબિરમાં પર્યાવરણ એક મુખ્ય થીમ છે. ઉપનિષદનો સંસ્કૃત શ્લોક “પ્રકૃતિ દેવો ભવ” (પ્રકૃતિને દેવ ગણો) શિક્ષણનો ભાગ છે. સ્વયંસેવકો દ્વારા રાંધેલું અને પીરસાયેલું શાકાહારી ભોજન શિબિરનું મુખ્ય આકર્ષણ રહે છે.

ગાંધી શિબિર વર્ષે વર્ષે પાછા ફરતા શિબિરાર્થીઓને આકર્ષે છે. ઘણા જુનિયર અને પુખ્ત કાઉન્સેલરો બાળપણમાં શિબિરમાં હાજરી આપી ચૂક્યા છે. આ રહેણાંક શિબિરે વર્ષોથી ઘણા યુવાનો પર ઊંડી અસર કરી છે, જેના કારણે કેટલાક પૂર્વ શિબિરાર્થીઓ હવે તેમના નાના બાળકો સાથે પુખ્ત સ્વયંસેવકો તરીકે જોડાય છે. બે નાના શિબિરાર્થીઓના પિતા અને ગાંધી શિબિરમાં રમતોના નેતા સંદીપ શ્રીમાળી, જેઓ 1980ના દાયકાથી અનેક ઉનાળામાં શિબિરમાં હાજરી આપી ચૂક્યા છે, કહે છે, “મારા મૂળભૂત મૂલ્યો આ શિબિરમાંથી આવ્યા છે. વ્યક્તિગત સ્તરે, મારું જીવન બે દેશો અને બે સંસ્કૃતિઓ વચ્ચે વહેંચાયેલું છે. આ શિબિરે મને મૂલ્યોની સાર્વત્રિકતામાં મૂળ બનાવ્યું – મારે કોઈ સંસ્કૃતિ પસંદ કરવાની જરૂર નહોતી, કારણ કે આ એવા સિદ્ધાંતો છે જે સંસ્કૃતિઓને પાર કરે છે. હવે અમારા બાળકોને તે મળે છે, કારણ કે અમે હંમેશા એવી પ્રવૃત્તિઓ શોધતા હતા જ્યાં બાળકો ભારતીય હોવા સાથે વિશ્વના નાગરિક પણ બની શકે.”

39મા વર્ષમાં, આ દેશની સૌથી જૂની ચાલતી ભારતીય-અમેરિકન યુવા ઉનાળુ શિબિર છે. ગાંધી શિબિર હવે તેની બીજી પેઢીમાં છે, જે દર્શાવે છે કે સહભાગીઓ ગાંધીજીના સિદ્ધાંતોને અમેરિકામાં તેમના જીવન માટે પ્રસ્તુત ગણે છે અને મૂલ્ય-આધારિત સમુદાય બનાવીને તેને આગામી પેઢીઓ સુધી પહોંચાડે છે.

સવિતા પટેલ સાન ફ્રાન્સિસ્કો બે એરિયા સ્થિત પત્રકાર અને નિર્માતા છે.  
તેમનો સંપર્ક ટ્વિટર @SsavitaPatel દ્વારા કરી શકાય છે.