ADVERTISEMENTs
-10”-x-5.jpg)
ਪੰਜਾਬ- ਜਿੱਥੇ 'ਤਬਾਹੀ' ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ
ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀ 'ਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ
-
ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਸਿੰਘ - Fri, 05, Sep 2025
- 08:40 EDT
- 6
ਹੜ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਤਬਾਹੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ / Instagram/@khalsaaid_india
ਪਿਛਲੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਹੜ੍ਹ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਪਰੀਖਿਆ ਵਾਲੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੌਮੀਅਤ ’ਤੇ ਵੀ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇ ਗਏ। ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ, ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ-ਨਿਰਮਿਤ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ, ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਬਚਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਤਾਂ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਣ — ਜਿਸਨੂੰ ਹਕੂਮਤ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਨੇ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਸੀ, ਜੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਕੁਝ ਹੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।
ਇਹ ਦੋ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਜੰਗ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨੇ ਤੜਪਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕੌਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ, ਤਦੋਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ ਹੀ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਵਿਚਕਾਰ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਖਤਰਾ – ਕੁਦਰਤੀ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ– ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਕਿਵੇਂ ਵਧਣਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ – ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ – ਦੀ “ਅਜ਼ਾਦੀ” ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤਬਾਹੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਤਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜੰਗ ਛਿੜੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਮਾਨਸੂਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਹਿਰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ।
ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਰਹਿਣਾ ਕਦੇ ਵੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ, ਕਦੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਦੇ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਘਰ ਖਾਲੀ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹੈ। ਘੱਟ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਜਿਊਂਦੇ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਸ਼ੱਕੀ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਰ ਬੈਠੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਫੈਸਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕਦੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ। ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦਰਿਆ ਕਿੱਥੇ ਵਹਿਣ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਬੀਮੇ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਹਨ – ਸ਼ਾਇਦ ਸਿਰਫ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ’ਚ ਹੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ, ਦੂਜੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕੇ।
ਜਦੋਂ ਵੰਡ ਹੋਈ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਿਆ ਪਰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੌਗਾਤਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੰਡਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਉਹ ਅਣਜਾਣ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਉਸਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਪਿਆ ਹੈ। ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਬੇਬਸੀ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਵਲੋਂ ਲਿਆਂਦੀ ਤਬਾਹੀ 'ਚ ਵਹਿ ਗਏ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਏਕੜ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਉਪਜਾਉ ਸ਼ਕਤੀ ਗੁਆ ਬੈਠੀ। ਜੋ ਖੇਤ ਉਪਜਾਊ ਸਨ, ਉਹ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ’ਚ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ।
ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਦੋਵੇਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਮਸ਼ੀਨੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਉਹ ਦੁੱਧ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ’ਤੇ ਵੀ ਘਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਲਜ਼ਾਮ ਲੱਗੇ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਛੱਡਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਜ਼ਾਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਜੋ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਪੀੜਤ ਤਾਂ ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਹੀ ਹਨ — ਚਾਹੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਹੋਣ।
Related
.jpg)
.jpeg)
.jpg)
.png)
.jpg)
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT
E Paper
ADVERTISEMENT
.jpg)
Video
Comments
Start the conversation
Become a member of New India Abroad to start commenting.
Sign Up Now
Already have an account? Login