ADVERTISEMENTs
-10”-x-5.jpg)
ਕੋਲਾ ਗੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ: ਭਾਰਤ–ਅਮਰੀਕਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ, ਖਾਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਬਦਲੇਗਾ ਕਾਲਾ ਸੋਨੋ
ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੋਲਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
-
ਸਟਾਫ਼ ਪੱਤਰਕਾਰ - Sun, 24, Aug 2025
- 03:00 EDT
- 14
Dr Padma Shanthi Jagadabhi Bioenergy Expert and Dr Dharamvir Singh Rana Fertilizer and Plant Nutrition Expert / courtesy photo
ਕਿਸਾਨ ਸਾਡੇ ਅਨਮੋਲ ਪਰ ਅਣਗੌਲੇ ਹੀਰੋ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਅਕਸਰ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਆਏ ਹੋਏ ਖਾਦ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਉੱਚੇ ਖਾਦ ਲਾਗਤ ਬੋਝ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੀ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਕਸਤ TRIG ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲੇ ਨੂੰ ਗੈਸੀਫਾਈ ਕਰਕੇ ਇਸ ਰਵਾਇਤੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਉੱਚ ਰਾਖ ਵਾਲੇ ਕੋਲੇ ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ, ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਖਾਦ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਸੁੰਘੇ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਖੜੇ ਕੁਝ ਹੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕੋਲਾ ਭੰਡਾਰਾਂ 'ਚੋਂ ਲਗਭਗ 378.2 ਬਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕੋਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਰੋਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਲਵਾਯੂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਠੀਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ, ਇਹ ਕਾਲਾ ਪੱਥਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲਾ ਖੇਤਰ—ਤਾਲਚੇਰ ਦੇ 38.65 ਬਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਝਰੀਆ ਦੇ 19.4 ਬਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕੋਕਿੰਗ ਕੋਲ ਤੱਕ—ਅਸਥਿਰ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ 2024–25 ਵਿੱਚ 1,047.7 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਲਾਜਿਸਟਿਕ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅੱਜ ਇਹ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੀ ਨੀਵ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਾਦ ਉਪਭੋਗੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਖਤਰਨਾਕ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਆਯਾਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਹੀ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਯੂਰੀਆ—ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਹੈ—ਦਾ ਲਗਭਗ 20% ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਡੀ.ਏ.ਪੀ. ਲਈ ਇਹ ਨਿਰਭਰਤਾ 50–60% ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਹੈ।
ਐੱਮ.ਓ.ਪੀ. (ਪੋਟਾਸ਼) ਜੋ ਸਾਡੀ ਮਿੱਟੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਹਰ ਮੋੜ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ 15 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਖਾਦ ਦੀ ਮੰਗ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਖਾਈ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਕੀਕਤ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਖਾਦ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਸਿਰਫ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਇਹ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਕਟ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ (sovereignty) ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇੱਕ ਹੱਲ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਲੇ ਨੂੰ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਫੀਡਸਟਾਕ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਕੋਲੇ ਨੂੰ ਗੈਸੀਫਾਈ ਕਰਕੇ ਸਿੰਥੈਸਿਸ ਗੈਸ (ਸਿੰਗੈਸ) ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਮੋਨੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰੀਆ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਆਯਾਤ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਦਾ ਬੋਝ ਹਲਕਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਉਤਾਰ-ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਰੁਕਾਵਟ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੋਲਾ ਰਾਖ-ਭਰਪੂਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਰਵਾਇਤੀ ਗੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਧੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਇਥੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਹੱਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ — ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਇੰਟੇਗਰੇਟਡ ਗੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ (TRIG) — ਜੋ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਇੱਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਉੱਚ ਰਾਖ ਵਾਲੇ ਕੋਲੇ ਅਤੇ ਲਿਗਨਾਈਟ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਗੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, TRIG ਰਾਖ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ, ਠੋਸ ਅਉਟਪੁੱਟ ਵਜੋਂ ਕੱਢਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਲੌਕੇਜ ਜਾਂ ਸ਼ਟਡਾਊਨ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਲਈ, TRIG ਸਿਰਫ ਖਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮੀਥਨੋਲ, ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਵੀ ਕੋਲੇ ਨੂੰ ਅਨਲੌਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਐਲਾਨ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ 100 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕੋਲੇ ਦੀ ਗੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਲਈ 4 ਲੱਖ ਕਰੋੜ (48 ਅਰਬ ਡਾਲਰ) ਦੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਯੋਜਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਬਦਲਾਅ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕੋਲਾ ਅਕਸਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੱਲਬਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਸਾਫ਼ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਵੇਰ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ — ਜੋ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੋਲਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ–ਅਮਰੀਕਾ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
Related
.jpeg)
.jpg)
.png)
.jpeg)
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT
E Paper
ADVERTISEMENT
.jpg)
Video
Comments
Start the conversation
Become a member of New India Abroad to start commenting.
Sign Up Now
Already have an account? Login